Al meer dan 15 jaar
wordt er nagedacht
over een nieuw leven
voor de leegstaande Gesù-kerk,
die in 1977 ontwijd werd
en sindsdien niet meer
gebruikt wordt.
In deze oude kerk komt een uniek project tot stand: een overdekte markt in het teken van Belgische en Brusselse gastronomie en expertise.
Met één ambitie: deze buitengewone plek in ere herstellen door ze open te stellen zodat mensen ze kunnen ontdekken en er kunnen genieten van een gezellige sfeer en van culinaire geneugten.
Meteen geïnteresseerd
In 2004 wordt de Gesù-site - bestaande uit de kerk, het klooster, de kapel en de hoekgebouwen aan de Koningsstraat en de Haachtsesteenweg - te koop aangeboden aan de groep Rosebud, die in Zwitserland hotelprojecten uitvoert. Pierre Buyssens, partner van de groep en Brusselaar van geboorte, woont al sinds zijn jeugd in Zwitserland. Wanneer hij naar de Belgische hoofdstad terugkeert om de buitengewone site te bezoeken, valt hij meteen voor de charme van de Gesù-kerk.
Dat het gebouw in een trieste, verouderde en deels vervallen staat verkeert, is geen bezwaar: de plek is prachtig en zelfs ronduit magisch, met haar klassieke hoge schip, de mysterieuze catacomben en het klooster dat uitkijkt op een wilde en weelderige binnentuin.
Zodoende ondertekent de groep Rosebud in 2004 een aankoopoptie voor de site.
Drie jaar later wordt de site officieel gekocht door de vennootschap Rue Royale nv, een dochteronderneming van de groep die speciaal voor dit project werd opgericht. De Gesù-site is klaar voor een nieuw leven.
Een eerste idee
Van 2004 tot 2006 denkt de groep na over wat ze precies met deze uitzonderlijke plek wil doen. Op basis van hun ervaring denken ze in de eerste plaats aan een luxehotel met 150 kamers, vergezeld van een aantal woningen. Een origineel idee, maar ook een gigantische uitdaging waarvoor enorme werken nodig zijn. Hoe dan ook worden de voorbereidende studies uitgevoerd, en wordt in februari 2006 een stedenbouwkundige aanvraag ingediend bij de bevoegde gemeentelijke en gewestelijke instanties.
De eerste reacties zijn positief, maar de technische aspecten blijken buitengewoon complex. Ondanks het gunstige advies van de overlegcommissie voor stedenbouwkundige aanvragen botst het project op problemen met betrekking tot de parkeerplaatsen en de toegangszones voor de levering van goederen. De voorwaarden waaraan voldaan moet worden blijken uiteindelijk te complex en de initiatiefnemers besluiten het project opnieuw te bekijken.
Ondertussen heeft de Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen de beslissing genomen om geen toestemming meer te geven voor de sloop van de gebouwen op de hoek van de Koningsstraat en de Haachtsesteenweg, wat het potentieel aan bewoonbare oppervlakte drastisch verkleint.
Door langzaam te rijpen is dit project gegroeid en uitgewerkt op maat van de Brusselaars.
Het project herbekeken
Als gevolg van het besluit van de Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen liggen de kaarten voortaan enigszins anders. Het project voor de vernieuwing van de Gesù-site moet hertekend worden, maar het hoekgebouw mag niet gesloopt worden. Het is een interessante puzzel. Omdat de eenvoudigste oplossing soms de beste is, stelt het team van Rue Royale nv voor om het project opnieuw te focussen op de bouw van een luxehotel met 150 kamers. Op 20 augustus 2007 wordt een nieuwe stedenbouwkundige aanvraag ingediend.
Die aanvraag krijgt een volstrekt positief advies. De opschortende voorwaarden zijn opgeheven en op 7 juli 2009 levert het college van burgemeester en schepenen van Sint-Joost-ten-Node de stedenbouwkundige vergunning af.
In september dienen de Brusselse verenigingen ARAU (Atelier de Recherche et d’Action Urbaines) en Inter-Environnement echter een beroep tot nietigverklaring in bij de Raad van State. Zij argumenteren dat deze site (het klooster) door de aard ervan bestemd is voor huisvesting en dat in het kader van het Gewestelijk Bestemmingsplan (GBP) alle verloren gegane woonruimte herbouwd moet worden. De auditeur die voor dit project wordt ingeschakeld wijst de klagers aanvankelijk af, maar de Raad van State geeft hen gelijk en oordeelt dat een klooster als huisvesting moet worden beschouwd en dat de 6.000 vierkante meter kloosterruimte dus moet worden gecompenseerd in de vorm van woonruimte.
Rekening houden met de beperkingen
De initiatiefnemers moeten rekening houden met steeds meer en complexere beperkingen. Alweer moet het project herbekeken worden.
Alexandre Buyssens, zoon van Pierre, komt naar België om het team van Rue Royale nv te versterken. Ze ontwikkelen een nieuw project waarin rekening wordt gehouden met alle eisen die de overheid heeft gesteld. Op 29 september 2013 wordt er een nieuwe aanvraag ingediend, die voorziet in de bouw van een luxehotel met nu nog 75 kamers, een restaurant en 77 woningen op een bebouwde oppervlakte van 32.800 m². De overlegcommissie van de gemeente geeft opnieuw een gunstig advies en in augustus 2015 levert de gemachtigde ambtenaar de vergunning af.
Toch blijkt de kwestie nog steeds zeer gevoelig te liggen. In september dienen ARAU en Inter-Environnement opnieuw een beroep tot nietigverklaring in bij de Raad van State.
In wezen stellen ze het nieuwe project zelf niet ter discussie. Het probleem ligt in de manier waarop het Brussels Hoofdstedelijk Gewest de stedenbouwkundige lasten heeft berekend: die zijn volgens de verenigingen te laag, namelijk ruwweg het aandeel van de geconventioneerde woningen (tegen de gereguleerde huurprijs).
Deze zeer technische kwestie leidt tot lange discussies en heel wat denkwerk. Na 20 maanden, in juli 2017, besluit de auditeur in zijn verslag dat het beroep niet ontvankelijk is. Nog eens acht maanden later oordeelt de Raad van State evenwel dat de procedure niet kan worden afgesloten en dat het onderzoek moet worden voortgezet.
Bewoning van de site
Naast deze hoofdzakelijk administratieve kwesties noopt het project ook tot humanitaire en juridische overwegingen. Ondertussen, in januari 2010, hebben een honderdtal mensen zonder papieren - na een verzoek van de gewestelijke overheid, met het voorwaardelijk akkoord van Rue Royal nv en met steun van de vzw Union des locataires marollienne – namelijk hun intrek genomen in de verlaten kamers van het klooster om hen tegen de winterse kou te beschermen.
Hoewel er niet is voldaan aan de voorwaarden die Rue Royale nv heeft gesteld om daar te mogen verblijven, weigert de vennootschap resoluut een uitzettingsbevel en kiest ze voor bemiddeling. Er wordt een voorlopige woonovereenkomst opgesteld en ondertekend, die op zijn minst een kader biedt om de complexe situatie te beheren.
Bijna vier jaar lang zullen de sans-papiers op de site wonen. Daarbij laten ze ook hun creatieve sporen achter, tussen muurschilderingen en graffiti. Helaas verslechtert hun situatie in de loop der jaren. Dit leidt tot onveilige toestanden voor henzelf en voor de buurt. In september 2013 vraagt het team van Rue Royale nv steun aan de overheid om samen tot een oplossing te komen en de plek terug veiliger en gezonder te maken, zodat de opvang voor de tijdelijke bewoners verder verzekerd kan worden. De gemeente Sint-Joost-ten-Node neemt haar verantwoordelijkheid en spant zich in om de ongeveer 200 daklozen een ander onderkomen te bieden. Sommigen kiezen ervoor om te vertrekken, anderen blijven waar ze zijn. Helaas worden de laatste bewoners in november 2013, op vraag van de burgemeester, door de politie gedwongen de site te verlaten.
Een totaal nieuw concept
De overheid houdt vast aan de uitvoering van het project en de renovatie van de Gesù-site. Dit blijkt uit de toekenning van een nieuwe stedenbouwkundige vergunning aan de vennootschap Rue Royale nv in februari 2019, op basis van een herwerkt projectontwerp waarin 20 geconventioneerde woningen worden voorzien in plaats van 9 zoals men aanvankelijk had voorgesteld. Maar in meer dan 15 jaar is de markt voor Pierre en Alexandre Buyssens aanzienlijk veranderd.
Stadsplanning, huisvesting en stedelijke gewoonten zijn geëvolueerd. Woningdelen, gezellige ruimtes, het herontdekte belang van nabijheid… wie een beeld wil krijgen van de wereld van vandaag, moet kijken naar de nieuwigheden die zich op dit moment afspelen in de grote Europese hoofdsteden.
Op basis van die diepgaande beschouwingen heeft het team van Rue Royale nv beslist om een nieuw concept uit te werken, afgestemd op de wensen en verlangens van de Brusselaars van vandaag.
Dit zorgvuldig ontworpen nieuwe concept voorziet in een overdekte markt, voornamelijk gewijd aan lokale producten, proeverijen en samen genieten. Die markt wordt ontwikkeld in de Gesù-kerk en op de hele benedenverdieping rond de binnentuin.
